این کتاب سفرنامۀ تبریز ـ عتبات علی اکبر مشکوة السلطان است که دربردارندۀ اطلاعات باارزش و مفیدی است. چه مؤلف اغلب مشهودات خود را از بعضی ابنیه تاریخی و مستحدثه و کتیبهها و اوقاف مسیر نقل نموده، همچنین وضعیت آن روزۀ شهرها و دهات و احوال سکنه و مردم را حکایت میکند. یکی از فواید این سفرنامه شرحی است که از وضعیت ساختمان و خصوصیات بنا و سایر کیفیات اعتاب مقدسه و مشاهد مشرفه و مقابر بزرگان دین داده، به ویژه دربردارندۀ معلومات مفید و سودمندی است دربارۀ کارهایی که به وسیلۀ سلاطین و دیگر بزرگان ایرانی انجام شده است. همچنین فواصل شهرها و منازل را به دقت تعیین و بیان کرده است. در حقیقت این کتابچه یک جغرافیای تاریخی به حساب میآید.
مشکوة السلطان در سال 1317 از تبریز به عتبات رفته و برگشته و وقایع سفر خود را طی سفرنامه حاضر به رشته تحریر درآورده است.
میرزا علی وقایعی متخلص به مشکوة فرزند میرزا داود وقایع نگار در سال 1289 ق زاده شد. وی هنگام نگارش سفرنامه فوق 30 داشته است. مشکوة از ادبا، شعرا و خوشنویسان آذربایجان بوده و دارای دیوان شعری در ده هزار بیت بوده است. وی ابتدا هما تخلص می کرده و سپس تخلص خود را به مشکوة تغییر داده است. وی در سال 1311 ش (1351 ق) در تبریز درگذشته است.
وی در سال 1317 از تبریز به عتبات رفته و برگشته و وقایع سفر خود را طی سفرنامه حاضر به رشته تحریر درآورده است. این سفر از جمادی الاول تا شنبه 29 ذی قعده همان سال طول کشیده است.
از جمله مزایای کتاب حاضر اشاراتی به وضع ارزاق عمومی در آن روزگار است. گو این که وضعیت کمبود غلات و مایحتاج عمومی سابقه داشته است: عجیب است که با وجود این همه گندم که همه روزه وارد تبریز می شود باز عمل نان مغشوش است. حضرت واهب العطایا خود به حال ضعفا و فقرا ترحم فرماید.
مشکوة السلطان مشهودات خود را از بعضی بناهای تاریخی، کتیبه ها و اوقاف در طور مسیر نقل کرده است. وضعیت شهرها، دهات، احوال مردم و سکنه، اقدامات سلاطین در آبادانی، و بیان وضعیت مشاهد مشرفه از خصوصیات دیگر این سفرنامه است.
کتاب حاضر بر اساس نسخه شماره 03073 کتابخانه دانشگاه تهران تصحیح شده و پیشتر در دفتر پنجم میراث اسلامی ایران چاپ شده و اینک به صورت کتابی مستقل منتشر شده است.
نقد و بررسیها
هنوز بررسیای ثبت نشده است.